در زمان محمدتقی‌خان، باغ از سمت شمال به خیابانی می‌ رسید که درختان بسیاری داشت؛ به طوری ‌که این درختان، مانع دید از خارج به داخل باغ می‌ شدند. به این سبب این خیابان را هزار درخت نیز می‌گفتند که عرض چهار تا پنج متر و طولی بیش از ۲۰ کیلومتر داشت و به‌سمت رحیم ‌آباد می‌رفت. در سمت شرق باغ نیز خیابانی به طول هشت کیلومتر قرار داشت و از سمت غرب باغ به مسیل رودخانه ‌ی خشک محدود می‌شد. در این زمان باغ خارج از حصار شهر یزد قرار داشت.این باغ در اواخر دوره افشاریه، یعنی سال ۱۱۶۰ هجری قمری، توسط بنیان‎گذار سلسله خوانین یزد، محمد تقی خان بافقی معروف به خان بزرگ ساخته شد. محمدتقی خان کار ساخت باغ را با ایجاد قناتی به طول ۶۵ کیلومتر آغاز کرد و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت‌آباد انتقال داد.درنهایت این باغ با مساحتی درحدود هفتاد هزار مترمربع با مجموعه ‎ای از ساختمان‌ها، حوض‌ها و آبنماها در میان باغی با گل‌ها و درختان گوناگون ساخته شد.کوشک دولت‎ آباد از مهم‌ ترین بخش‌های مجموعه به‌ شمار می‌رود که بادگیر بلند دولت‎ آباد بر روی آن قرار گرفته است که با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است. ورود هوا به داخل بنا و گذر آن از روی حوض‎ های آب، هوای گرم کویر را برای ساکنان کوشک خنک و دلپذیر می‎کرد. هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه ‌نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود.

مجموعه ساختمان های دولت آباد

مجموعه ساختمان‌ های دولت ‌آباد هر یک دارای مشخصات معماری و جلوه‌ های اصلی از کاربرد فضاهای مورد نیاز در آن زمان است. سه بنای اصلی این باغ عمارت هشتی، طنبی، سر در می باشد.این بنا از سه شاه ‌نشین با درهای مشبک، اتاقک بادگیر، هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا به یک هشت ‌ضلعی شبیه است. سقف قسمت میانی (هشتی) اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است و کاربندی بسیار زیبایی دارد. بخش بیرونی محل استقرار کاروان‌ ها و رسیدگی به امور حکومتی است و شامل جلوخان و سردر، تالار آیینه، عمارت تهرانی، دو بازارچه، آب انبار عمومی می‌شود. آن ‌چه این باغ را از میان باغ‌های ایرانی متمایز ساخته، بادگیر مرتفع آن است که با ۳۳٫۸ متر بلندترین بادگیر خشتی جهان شناخته شده است و از دیگر خصوصیات این بادگیر هشت‌ ضلعی بودن آن است که باعث می‌شود باد در هر جهت به راحتی و به سرعت به قسمت زیرین هدایت شود. از سوی دیگر، در زیر این بادگیر حوضی قرار دارد که وزیدن باد به سطح آب حوض، هوای خنکی را در داخل بنا ایجاد می‌کند.

ایران پر از جاذبه های دیدنی ست و حیفه که دیدن اونا رواز دست بدیم، یکی از جاذبه هایی که نوروز 1402 با هم ازش بازدید میکنیم باغ دولت اباد یزد است. با البرزمن همیشه به بهترین جاذبه های ایران سفر کنید.